Reklama

Drzewo życia. Rzeźbienie krzyży i ich symbolika na Litwie – nowa wystawa w Domu Pogranicza

Data:

- Reklama -
Jedna z kapliczek na Litwie (fot. strona litewskiego Ministerstwa Kultury).

Po Paryżu, Nowym Jorku, Rzymie i Genui fragmenty wystawy „Drzewo życia” zawędrowały do Sejn, miejsca blisko związanego geograficznie z tematyką ekspozycji. Litewskie krzyże w przygranicznym miasteczku prezentowane są w salach Domu Pogranicza.

Litewska sztuka rzeźbienia krzyży w 2001 r. znalazła się wśród 19 zjawisk uznanych za Arcydzieła Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości, a pod koniec 2008 r. została wpisana na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Symbolika i znaczenie krzyża okazuje się w przypadku tej ekspozycji nieco bardziej zróżnicowane od dotychczas znanej nam perspektywy – szczególnie po tej stronie granicy polsko-litewskiej.

Wystawa przygotowana przez Litewski Komitet ds. UNESCO oraz S.A. „Ekspobalta” we współpracy z Litewskim Muzeum Narodowym, Litewskim Centrum Kultury Ludowej oraz Stałym Przedstawicielstwem Litwy przy UNESCO, przy wsparciu Funduszu na Rzecz Kultury (Kultūros rėmimo fondas) i MSZ Litwy, w 2008 roku została otwarta w Paryżu. W oryginalnej formie składała się z kilka sekcji, w których prezentowana była różnorodność znaczeniowa i sakralna krzyży oraz innych małych form sakralnych.

Urszula Wasilewska z Ośrodka „Pogranicze” podkreśla, że tę wystawę tworzą nie tylko krzyże, ale również figurki świętych i kapliczki, nierozerwalnie związane z opowieściami o ludzkich losach. – Od początku chrześcijaństwa na Litwie pełnią w życiu jednostki i wspólnoty szczególną rolę, są wyrazem pamięci, wdzięczności i wiary człowieka – zaznacza opiekunka sejneńskiej galerii.

Aldona Wojciechowska, etnograf z muzeum w Puńsku, która obecna była podczas wernisażu, dodaje, że rzeźbienie krzyży na Litwie stało się odrębną sztuką w XIX wieku. W tym okresie krzyże można było zobaczyć na rozstajach dróg, przy gospodarstwach, w lasach, na polach, przy uczęszczanych drogach. Na Litwie funkcjonowało nawet specjalne określenie rzeźbiarza, który wykonuje krzyże – „dievdirbiai“. – Sztuka ludowa przechodziła z pokolenia na pokolenie – ktoś uczył się od sąsiada, ktoś inny samodzielnie, podpatrując jakiegoś mistrza – wspominała Wojciechowska.

Krzyże na Litwie stawiane były w różnych intencjach, także z okazji istotnych wydarzeń w życiu jednostki i społeczności (wydanie córki za mąż, oczekiwanie na potomka, wyprawa na wojnę, etc.). W zależności od intencji, w której powstawała rzeźba, wybierano wyobrażenie Chrystusa Ukrzyżowanego, Chrystusa Nazareńskiego, Chrystusa Frasobliwego, Piety, Matki Boskiej Bolesnej, Matki Boskiej Łaskawej. Obok najczęściej spotykanych przedstawień Jezusa i Maryi, w rzeźbie ludowej licznie pojawiają się również inni święci – ich symboliczne postacie łatwiejsze są do zaakceptowania dla ludowej psychologii, a czasem zostają też wzbogacone o odwołania dawnych wierzeń. Jak tłumaczyła Aldona Wojciechowska – krzyże często pojawiały się także w miejscach kultu przedchrześcijańskego – przy ruczajach i w świętych gajach. – Litwa była ostatnim państwem w Europie, które przyjęło chrzest. Jak wiadomo, wszyscy Bałtowie bardzo czcili przyrodę, stąd i na krzyżach dużo ornamentyki roślinnej – zaznaczyła etnograf.

Najstarsze krzyże litewskie można zobaczyć na cmentarzu w Nidzie, na Mierzei Kurońskiej. Są wśród nich tzw. „drzewa życia” – krzyże z grubej deski, ozdobione formami kosmicznymi lub geometrycznymi. Często spotykane były także krzyże metalowe i co ciekawe, na Litwie odradza się technika kowalska wykonywania takich krzyży, najczęściej przypominających słońce. Krzyże, prócz bogatych zdobień, przed poświęceniem przyozdabiane były wiankiem, najczęściej dębowym – tak jak i z okazji różnych świąt.

Na Litwie wyróżnić można wiele form sakralnych: kryžmiški kryžiai – krzyże proste, często z ogrodzeniem, stogastulpiai – kaplice-daszki na słupach z daszkiem, koplytstulpiai – kaplice słupowe, koplytelės – kapliczki na drzewach lub ustawione bezpośrednio na ziemi; krikštai – krzyże z charakterystycznymi zdobieniami. Do tej pory każdy region etnograficzny ma własne odmiany tych obiektów sakralnych i własne związane z nimi zwyczaje.

 Jedną z litewskich atrakcji turystycznych jest Góra Krzyży.

Więcej informacji na stronie: pogranicze.sejny.pl

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Udostępnij:

Reklama

Najczęściej czytane

Przeczytaj więcej
Powiązane

Prezydent Suwałk na sesji: W naszym położeniu – lepsza ewakuacja niż schrony

Podczas sesji Rady Miejskiej w środę, 27 marca, temat...

Wielkanoc na kartce. Sięgamy do archiwum pocztówek

Pocztówki wielkanocne to fragment historii pocztowej, bogatej w kreatywność,...

„Perfect Days” – Oda do codzienności w reżyserii Wima Wendersa w Cinema Lumiere. Wygraj bilety

Filmowa podróż przez prostotę i piękno życia zawsze przyciąga...

Zmarnowana Wielkanoc. Sprawdź, jak świętować bez wyrzucania jedzenia do kosza

Święta to czas spotkań z bliskimi, suto zastawianego stołu...