W dniach 30 i 31 lipca Fundacja Pogranicze wraz z Ośrodkiem „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, zapraszają na dwudniowy cykl spotkań, których gościem specjalnym będzie Katia Mazzucco. Szczególne wydarzenie związane jest z realizowanym przez Pogranicze programem „Medea: Obca-Inna-Swoja. Opowieści o współistnieniu”.
CZ. I – 30 lipca (środa) 2014, godz. 16.00, ABY WARBURG: SZTUKA, CZYLI OSWAJANIE INNOŚCI
Spotkanie poświęcone aktualności dziedzictwa myśli niezwykłego historyka sztuki i twórcy słynnej Biblioteki Nauk o Kulturze. Aby Warburg stworzył dzieło po raz pierwszy tak radykalnie interdyscyplinarne, przełamujące monopol „strażników granic” poszczególnych dziedzin wiedzy, które można by uznać za oryginalną realizację „gry szklanych paciorków”, opisanej później w powieści Hermanna Hessego. Dzieło to oparte jest na przekonaniu, że człowiek od wczesnego dzieciństwa spotyka się z innością, która budzi w nim lęk i dlatego nieustannie tworzy sztukę, by nie zamknąć się w autystycznym świecie subiektywnego „ja”, co byłoby destrukcyjne i dla jego osobowości i dla wspólnoty, lecz poznać kunszt „dobrego sąsiedztwa” – tak, jak książki na jednej półce w bibliotece, które zachęcają do lektury kolejnej książki i budzą ciekawość dalszej podróży.
Biblioteka Nauk o Kulturze powstała w Hamburgu, aby – już po śmierci założyciela (1929 r.) – przekształcić się w 1933 r. w Instytut Warburga. Zagrożony w narodowosocjalistycznych Niemczech, w 1934 r. przenosi się do Londynu, by od 1944 r. stać się częścią tamtejszego uniwersytetu. Prowadzony przez wiele lat przez wielkiego naukowca Ernsta Gombricha, mając za współpracowników tak wybitnych filozofów i historyków sztuki jak Frances Yates, Ernst Robert Curtius, Ernst Cassirer czy Erwin Panofsky, Instytut Warburga stał się bodaj najważniejszą w świecie placówką badawczą zajmującą się studiami nad wpływem antyku na cywilizację europejską.
Katia Mazzucco jest historyczką sztuki z Wenecji, zajmującą się m.in. fotografią jako narzędziem badawczym. Była stypendystką Instytutu Warburga i laureatką stypendium naukowego Brytyjskiej Akademii Nauk. Współpracując z Centro Warburg Italia, Stowarzyszeniem „Mnemosyne” z Rzymu i weneckim Stowarzyszeniem Kulturalnym „Engramma”, była kuratorem wystawy „MNEMOSYNE. L’Atlante della Memoria di Aby Warburg”. Współpracowała przy pierwszym polskim wydaniu tekstów Aby Warburga: Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe (Gdańsk, 2010). Książka ta otworzyła redagowaną przez Piotra Kłoczowskiego serię „Biblioteka Mnemosyne” w wydawnictwie słowo / obraz terytoria, w której zapowiedziane są jeszcze m.in. jej książka Projekt Mnemosyne Aby Warburga oraz Aby Warburg: Pisma pomniejsze i panorama recepcji krytycznej w wyborze i opracowaniu Kati Mazzucco.
CZ. II – 31 lipca (czwartek) 2014, godz. 16.00, MEDEA I MNEMOSYNE. OBECNOŚĆ MITU MEDEI W KOLEKCJI ABY WARBURGA
Mit Medei zajmuje ważne miejsce w dziele życia Aby Warburga, legendarnej już kolekcji „Atlas Mnemozyne”. Medea jest kobietą obdarzona wiedzą, walczącą o swoje prawa i tą, która – przybywając na Zachód ze swojej odległej kulturowo ojczyzny – zachowuje swoją inność i kontestuje świat, który stara się zatrzeć jej tożsamość, albo wygnać ją poza granice swojego miasta/państwa. Pamięć tego mitu i tragicznego doświadczenia z nim związanego pomaga Europejczykom w kolejnych epokach, a zwłaszcza współcześnie zrozumieć, że nie ma autentycznej wspólnoty bez innego, że sztuka budowania mostu międzykulturowego jest sztuką życia.
Warstwa narracyjna programu „Medea: Obca-Inna-Swoja. Opowieści o współistnieniu”, oparta jest na starożytnym micie o Medei. Jest to najstarsza w kulturze europejskiej opowieść o spotkaniu z Innym – wyprawa Argonautów jest pierwszą podróżą Europejczyków poza limes własnego świata, a także ich powrotem do własnego domu. Spotkanie z inną kulturą – królestwa Kolchidy, żyjącego w zamkniętym świecie własnych wartości i tradycji – związane jest z kradzieżą „złotego runa”, a więc skarbu i tajemnicy tradycyjnej wspólnoty. Medea – kolchidzka księżniczka i czarodziejka, uwiedziona miłością do Innego – Jazona, przybywa z Argonautami do Grecji i staje się pierwszą „obcą” w archetypicznej pamięci naszej cywilizacji. To „spotkanie kultur” nie udaje się, ma tragiczny przebieg – zdradzona Medea nie godzi się na „pragmatyczne” warunki układu proponowanego jej przez Greków i wybiera szaleństwo buntu, aż po zabójstwo.
Jest to więc historia o pierwszym „zerwanym moście”. Pracując dzisiaj w Europie nad zbudowaniem mostu jako symbolu nowego paradygmatu współistnienia w nowoczesnym społeczeństwie wielokulturowym, zawsze w jakimś sensie nie stawiamy mostu od zera, lecz go odbudowujemy, świadomi, że w jego fundamentach złożona jest ofiara Medei i wszystkich innych, w imieniu których ona po dziś dzień do nas przemawia. Współczesne odczytanie tego mitu konfrontuje nas z ciągle aktualnymi pytaniami o sztukę współistnienia z innym, ryzyko przekraczania, ale także zacierania granic, o zderzenie tradycyjnych wartości z nowoczesnością i globalizacją, o tajemnicę „złotego runa” i jego atrakcyjność dla lokalnych społeczności, o zagrożoną wspólnotowość i etos dialogu.
Spotkanie odbędzie się w Międzynarodowym Centrum Dialogu w Krasnogrudzie. Poprowadzi je Krzysztof Czyżewski.
Materiały prasowe.
